Εθιμοτυπία και Ασφάλεια στην Τέχνη του Iaido

Πως η εθιμοτυπία και η αρμοστή συμπεριφορά σχετίζονται με την ασφάλεια;
Η τήρηση της εθιμοτυπίας και η αρμοστή συμπεριφορά αποδεικνύουν ότι κάποιος ασκείται με σοβαρότητα και υπευθυνότητα στην τέχνη Iaido και ότι σέβεται όσους ασκούνται μαζί του στον ίδιο χώρο. Οι καλοί τρόποι δεν υποδηλώνουν μόνο ευγένεια και πειθαρχία, είναι έμπρακτη αναγνώριση του κώδικα συμπεριφοράς που πρέπει να ακολουθούν όλα τα μέλη μέσα και έξω από το dojo. Χωρίς αυτές τις αρχές, η εξάσκηση με το ξίφος μετατρέπεται σε μια ιδιαίτερα επικίνδυνη δραστηριότητα.

Σε γενικές γραμμές και χρησιμοποιώντας κοινή λογική, μπορούμε να γενικεύσουμε λέγοντας ότι μια ενέργεια ή συμπεριφορά που προάγει την ατομική και συλλογική ασφάλεια στο dojo, μπορεί να θεωρηθεί ως αρμοστή συμπεριφορά. Η γνώση και η κρίση προς αυτή την κατεύθυνση είναι μια διαρκής διαδικασία που πραγματοποιείται καθημερινά μέσα από την εξάσκηση και τις οδηγίες των εκπαιδευτών. Το αποτέλεσμα της προσπάθειας των εκπαιδευτών αντικατοπτρίζεται στον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά των ασκούμενων.

Επειδή όλοι οι κανόνες αρμοστής συμπεριφοράς δεν μπορούν να περιγραφούν μέσα σε ένα κείμενο, η Τεχνική Επιτροπή θέτει ως αρχή την τήρηση των «14 Οδηγιών για την Aσφαλή Eξάσκηση στην Tέχνη του Iaido» (βλ. προγενέστερη ανακοίνωση) και συμπληρώνει με τις παρακάτω συμβουλές:

1. Πριν την εξάσκηση ασχοληθείτε επιμελώς με την εμφάνισή σας και φροντίζετε για την ατομική σας καθαριότητα και υγιεινή, σεβόμενοι όσους ασκούνται μαζί σας. Ιδιαίτερα πρέπει να φροντίζουμε την υγιεινή των ποδιών, καθώς εξασκούμαστε με γυμνά πέλματα. Άν κάποιος έχει δερματολογικό νόσημα στα πέλματα ή φουσκάλες, θα πρέπει να φοράει tabi. Επίσης, το σωστό ντύσιμο δεν είναι μόνο θέμα σωστής εμφάνισης. Μια πέρα hakama που το μήκος της ξεπερνάει το επιτρεπόμενο μπορεί να αποτελέσει αιτία απώλειας ισορροπίας και τραυματισμού. Αν δε, εκείνη τη στιγμή το ξίφος βρίσκεται έξω από την θήκη, ο κίνδυνος τραυματισμού πολλαπλασιάζεται. Ένα μακρύ μανίκι μπορεί να μπλεχτεί με την λαβή του ξίφους κτλ.
   
2. Φροντίζετε πάντα το ξίφος σας. Πριν και μετά από την εξάσκηση διαθέστε λίγο χρόνο για να επιθεωρήστε την κατάσταση της λάμας (nagasa), της λαβής (tsuka), του στόμιου της θήκης (koiguchi), της θήκης (saya) και του mekugi (πύρου ασφαλείας). Μην είστε βιαστικοί ή απρόσεκτοι στην επιθεώρηση του ξίφους σας, είναι ο χρόνος κατά τον οποίο συγκεντρώνετε το μυαλό σας και ετοιμάζεστε πνευματικά για την εξάσκηση.
   Βρείτε μια θέση, κατά προτίμηση σε μια πλευρά του dojo, ώστε να μην εμποδίζεται τα άλλα μέλη. Βεβαιωθείτε ότι έχετε αρκετό χώρο γύρω σας και ότι βγάζοντας το ξίφος από την θήκη δεν θέτετε σε κίνδυνο τους γύρω σας. Καθαρίστε την λάμα και εφαρμόστε μια πολύ λεπτή στρώση από το ειδικό λάδι με τον κατάλληλο τρόπο. Ρωτήστε τον εκπαιδευτή σας για οδηγίες. Να είστε πολύ προσεκτικοί κατά το καθαρισμό ενός shinken. Κάθε μικρή απροσεξία μπορεί να προκαλέσει ατύχημα.
   Ελέγξτε ότι το habaki και η tsuba δεν έχουν λασκάρει. Το habaki και το koiguchi πρέπει να εφαρμόζουν σφικτά. Ενδέχεται από την χρήση να χαλαρώσει η εφαρμογή στο koiguchi. Είναι κάτι που επισκευάζεται εύκολα. Συμβουλευτείτε τον εκπαιδευτή σας για οδηγίες. Η σφιχτή εφαρμογή habaki/koiguchi είναι η «πρώτη ασφάλεια». Η ασφάλιση του ξίφους με τον αντίχειρά σας στην tsuba είναι η «δεύτερη ασφάλεια».
   
   
3. Μην αφήνετε ποτέ το ξίφος σας αφύλακτο. Εάν πρέπει να το αφήσετε για λίγο, θα πρέπει το ξίφος να είναι πάντα στη saya ακουμπισμένο στο δάπεδο σε μια από τις πλευρές του dojo (με την κόψη να βλέπει τον τοίχο). Ποτέ δεν το αφήνουμε όρθιο να ακουμπάει στον τοίχο, γιατί είναι πολύ εύκολο να πέσει και να προκληθεί ζημιά.
   Μην διακόπτετε ποτέ κάποιον που καθαρίζει το Iaito/Shinken του. Περιμένετε έως ότου έχει επανατοποθετήσει το ξίφος στη saya.
   
   
4. Μην περνάτε ποτέ πάνω από ένα ξίφος (Bokuto/Iaito/Shinken) που βρίσκεται στο έδαφος. Στην περίπτωση όπου σκοντάψετε πάνω του θα προκαλέσετε ζημιά στο ξίφος και θα κινδυνέψετε. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν πρέπει ποτέ να αφήνετε το ξίφος σας σε σημεία απ’ όπου διέρχονται άλλοι. Πάντα αφήνετε το ξίφος σας στις πλευρές του dojo αλλά όχι στην πλευρά που ορίζεται ως shomen.
   
5. Όταν κινείστε σε ένα dojo όπου υπάρχουν άλλα άτομα γύρω σας (κατά τη διάρκεια προπόνησης ή σεμιναρίου), κάνετε σαφή την πρόθεση σας με μια κίνηση του χεριού που υποδηλώνει ότι θέλετε να διακόψετε για να περάσετε ή και ζητώντας συγνώμη για την ενόχληση. Ο τρόπος με τον οποίο κρατάτε το ξίφος σας όταν πλησιάζετε άλλα άτομα, υποδηλώνει αν βρίσκεστε σε θέση μάχης ή αν έχετε ειρηνικές προθέσεις. Αν με το αριστερό χέρι κρατάτε saya και tsuba και το δεξί βρίσκεται πάνω στην tsuka (όπως στη θέση όταν ετοιμάζεστε να ξιφουλκήσετε), αυτό υποδηλώνει ότι έχετε λάβει θέση μάχης. Μην πλησιάζετε άλλα άτομα με αυτή τη θέση των χεριών, είναι δείγμα κακής συμπεριφοράς.
   Σε καμία περίπτωση μην ξεκουράζετε τα χέρια σας πάνω στο ξίφος. Όταν παρακολουθείτε μια επίδειξη ή όταν ακούτε μια εξήγηση από τους εκπαιδευτές, μην σταυρώνετε τα χέρια σας και μην ακουμπάτε/ξεκουράζεστε πάνω σε τοίχους και κολώνες. Η προσοχή σας θα πρέπει να είναι συγκεντρωμένη στις οδηγίες των εκπαιδευτών. Τέλος μην χρησιμοποιείτε το ξίφος σαν μπαστούνι, θεωρείται μεγάλη αγένεια.
   
6. Μην φοράτε κοσμήματα οποιουδήποτε είδους κατά τη διάρκεια της εξάσκησης (δαχτυλίδια, περιδέραια, βραχιόλια, σκουλαρίκια, καρφίτσες, κ.λπ.). Ο λόγος είναι ότι αυξάνουν τις πιθανότητες τραυματισμού. Εξάλλου ένα μεταλλικό αντικείμενο που θα πέσει στο δάπεδο μπορεί να τραυματίσει τα πέλματα των ασκουμένων. Αν και δεν απαγορεύεται, συνιστάται να αφαιρείτε ακόμη και την βέρα σας, διότι μπορεί να τραυματίσει το δάκτυλό σας και να προκαλέσει φθορά στο tsuka ito ή την saya (ανάλογα αν το δακτυλίδι βρίσκεται στο δεξί ή στο αριστερό χέρι). Αν ωστόσο επιθυμείτε να φοράτε την βέρα σας, προτείνουμε να την καλύπτετε με έναν αυτοκόλλητο επίδεσμο.
   
7. Σε περίπτωση που έχετε μακριά μαλλιά, είναι απαραίτητο να τα συγκρατείτε με λάστιχο ή τσιμπιδάκι. 'Οταν χειριζόμαστε ένα ξίφος πρέπει να βλέπουμε πολύ καθαρά εκεί που πρόκειται να κόψουμε. Πρέπει όλη την ώρα να έχουμε πλήρη εικόνα του χώρου γύρω μας. Πρέπει να ελέγχουμε τους συνασκούμενους που βρίσκονται κοντά μας, καθώς και ενδεχόμενα εμπόδια (τοίχοι, δοκάρια, κολώνες). Πρέπει να μπορούμε να προβλέψουμε αν με την κίνησή μας ή με αυτή των συνασκουμένων μας υπάρχει ενδεχόμενο να διασταυρωθούν οι πορείες μας ή τα σπαθιά. Τα ελεύθερα μαλλιά που παρεμποδίζουν την όραση, ή έστω και την περιφερειακή όραση, μπορεί να αποτελέσουν αιτία ατυχήματος.
   
8. Είναι θέμα ασφάλειας αλλά και υγιεινής να διατηρείτε το δάπεδο του dojo καθαρό και σε καλή κατάσταση, δεδομένου ότι στο Iaido η εξάσκηση γίνεται με γυμνά πέλματα. Επιπλέον ένα πάτωμα που γλιστράει ή κολλάει, καθώς και ένα πάτωμα που έχει ατέλειες στην κατασκευή (ξύλα, βίδες ή καρφιά που προεξέχουν), μπορεί να αποτελέσει αιτία ατυχήματος. Μην φέρνετε τρόφιμα ή πόσιμα στο dojo.
   
9. Εάν θέλετε να δείτε ή να δοκιμάσετε ένα ξένο Iaito ή Shinken, πρέπει να ζητήστε άδεια από τον ιδιοκτήτη του, και όταν το πάρετε στα χέρια σας φροντίστε να το κάνετε με τον σωστό τρόπο και να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Το κάθε ξίφος είναι ιδιαίτερο για τον ιδιοκτήτη του και ορισμένα είναι μεγάλης αξίας και αναντικατάστατα.
   
10. Όταν θέλετε να δώσετε ένα ξίφος (Bokuto/Iaito/Shinken) σε κάποιον, ακολουθείστε την σωστή εθιμοτυπία. Έχετε πάντα το σπαθί παράλληλο με το έδαφος, την κόψη (hasaki) στραμμένη προς το μέρος σας και τη λαβή να "κοιτάει" αριστερά. Έτσι υποδηλώνετε ότι δεν έχετε εχθρικές προθέσεις. Το αριστερό σας χέρι θα πρέπει να κρατάει την tsuba και την saya με τρόπο που να ασφαλίζει το σπαθί ώστε να μην γλυστρίσει από τη θήκη του. Το δεξί χέρι να κρατάει την saya. Τα δυο χέρια μαζί να είναι στραμμένα με τις παλάμες προς τα πάνω (κίνηση προσφοράς). Αφήστε ελεύθερη τη λαβή (tsuka) έτσι ώστε να μπορέσει ο άλλος να το παραλάβει με ασφάλεια. Όταν παραλαμβάνεται ένα σπαθί έχετε τις παλάμες στραμμένες προς τα πάνω. Με το δεξί σας χέρι πιάνετε την tsuka και με το αριστερό την saya. Μην ξεχάσετε να κάνετε μια μικρή υπόκλιση ευγένειας τη στιγμή της παραλαβής. 
11. Όταν χρειάζεται να βγάλετε το σπαθί σας από τη θήκη προκειμένου να εξηγήσετε κάτι σε μια ομάδα ατόμων που βρίσκονται γύρω σας και σε κοντινή απόσταση, επειδή κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει σε στιγμή διαλείμματος από την προπόνηση, σιγουρευτείτε πρώτα ότι έχετε αρκετό χώρο και την προσοχή όλων. Βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχει κάποιος πίσω σας ή ότι δεν πρόκειται να περάσει κάποιος την ώρα που θα κινείτε το σπαθί σας. Την ώρα που γίνεται κάποιο διάλειμμα από την εξάσκηση και όσο κινούμαστε στο dojo δεν θα πρέπει να χαλαρώνει η επιφυλακή μας.
    
12. Έξω από το dojo, φυλάτε το σπαθί σας μακριά από τα παιδιά και αποφεύγετε να το επιδεικνύετε. Οι άνθρωποι και ειδικά τα παιδιά, που δεν αντιλαμβάνονται τους κινδύνους που ελλοχεύουν, ενδέχεται να προσπαθήσουν από περιέργεια να αγγίξουν την λεπίδα ή να μιμηθούν μια κίνηση κοπής. Είναι πολύ εύκολο να προκληθεί με αυτόν τον τρόπο ατύχημα ή ζημιά στο σπαθί.